مبحث اول - غيرت

هزار جان گرامی بسوخت زین غیرت
که هر صباح و مسا شمع مجلس دگری

غیرت در عربی به معنی عمومی حسادت به کار میره. تو فارسی فقط معنی حسادت جنسی داره که اونم تو صد سال اخیر به معنی حسادت مرد نسبت به زن خودش در قبال انجام هرگونه عملی که وجه جنسی میتونه داشته باشه اعمال میشه... در حالی که اینطور نیست... اگه غیرت رو به معنی سوختن در حسادت جنسی تعبیر کنیم، مسئله تنها مختص به زن یا شوهر در خانواده نیست و برای مثال وقتی يك نفر (مذكر يا مونث)، پسری رو تو خیابون میبینید که دست دختري رو تو دستش گرفته و دارن با هم هزار جور عشق میکنن و تا مغز استخونش از حسادت میسوزه (حسادت جنسی)، این هم غیرته.

برای گسترش مثال زنی رو در نظر بگیرید که از اینکه شوهرش با زن دیگه ای رابطه داشته باشه ممکنه از حسادت دیوونه بشه. به این در قدیم میگفتند غیرت زن (همین غیرت زنه که در اسلام طبق حدیث امام صادق بشدت مزموم و قبیح دونسته شده تا مردها برای چند همسری ازاد باشن و ساختار جنسي مورد پیشنهاد اسلام حفظ بشه ...). البته وقتی مثلا زنی با شوهر بی ریخت و قیافه و مهمتر از همه بي احساس خودش نشسته و داره فیلمی رو نگاه میکنه که تو اون یک مرد جوان خوش هیکل و از همه مهمتر با فهم و درك داره با دختري توي ساحل در دنيايي از شور و شادي قدم ميزنه و به شدت به اون دختر حسودیش میشه، باز هم از مقولۀ غیرته. یا حافظ وقتي ميبينه كه دلبري با ديگري مينشينه و از شيريني و لطافت او ديگران برخوردار هستند و به او سهمي نميرسه از اينكه از اين شراب چيزي بهش ندادند كه بنوشه غيرتش به جوش مياد و به عدالت ساقي اعتراض ميكنه:

ساقی به جام عدل بده باده تا گدا
غیرت نیاورد که جهان پر بلا کند !

حالا از این مثالها میخوام یک نتیجۀ جالب بگیرم مبنی بر اینکه "بی غیرت" به چه کسی گفته میشه، یا باید گفته بشه.
اونجوری که ما شنیدیم بی غیرت تنها به مردی گفته میشده که خانمش با دیگرون رابطه داشته باشه و اون مرد حسادت جنسی نداشته باشه یا بروز نده. ولی من میخوام بگم فقط این نیست: اگه دختر پسری رو توي خیابون میبنی که عشق بازی میکنن و از حسادت میمیری و هیچ کاری نمیکنی که تو هم بهره ای ببری "بی غیرتی"! یعنی همون حسادت جنسی یا نداری یا عرضۀ بروز دادنشو نداری. حالا چه پسر باشي و چه دختر.
برمیگردم به بیت اول این بحث (هزار جان گرامي بسوخت زين غيرت) ... دلبر هر صبح و شامگاه شمع مجلس دیگرونه و جون ماها داره از غیرت این داستان میسوزه که چرا این فرشتۀ آسمونی شمع محفل دیگرون رو روشن میکنه و باید نشیمن ما کنج تاریک ویرونه باشه؟
نکته قابل تذکر اینه که غیرت به معنی به هم زدن عیش دیگرون نیست، این خارج از اصول بازی جوانمردانست. غیرت از این دیدگاه مفیده، یعنی بسوزی و از این سوزش دست به کاری بزنی که تو هم سهمی از این بازار عشق داشته باشی:

طفیل هستی عشقند آدمی و پری
ارادتی بنما، تا سعادتی ببری

اونوقت بلند ميشي میری و تو هم دست به کاری میزنی

بر سر آنم اگر ز دست برآید
دست به کاری زنم که غصه سر آید

اگه اونجور باشه غیرت خیلی مفیده، یعنی سوختن به نحوی که منجر به انقلاب بشه، این سوزش موجب تحول میشه:

دلا بسوز که سوز تو کارها بکند

اگه اینطوری به قضیه نگاه کنیم، جامعۀ ما که ادعای غیرت و غیرت پروریش میشه، بی غیرت ترین جامعه هاست. خیلی مردها هستن که از دیدن رابطۀ دختر همسایشون با دیگرون بیشتر حس حسادت در درونشون برانگیخته میشه تا اینکه رابطۀ زن خودشونو با دیگرون ببینن. ولی جامعۀ ما میگه به اون عکس العمل نشون نده و به این عکس العمل نشون بده، در اون صورت باغیرت حساب میشی. این که پارادوکسه، یک دستور العمل برای دوگانگی در عملکرد مغز و شخصیت که با ساختار انسان ناسازگاره. چيزي كه ما ميگيم اينه كه اگه به اون عکس العمل نشون ندی بی غیرتی. پاشو تو هم بیافت دنبال ماجرا :

مصلحت دید من آن است که یاران همه کار
بگذارند و خم طرۀ یاری گیرند

یادم باشه اینم بحث کنم:
سرکش مشو که چون شمع از غیرتت بسوزد

دلبر که در کف او، موم است سنگ خارا